Բնագիտություն

Առաջադրանք

ա/1⁰C, 3⁰C, 5⁰C, 8⁰C, 6⁰C, 4⁰C, 2⁰C, 0⁰C.=3.5

բ/2⁰C, 3⁰C, 6⁰C, 9⁰C, 7⁰C, 5⁰C, 4⁰C, 3⁰C=4.3

Միջին

Ցածր-4.3

Բարձր-3.5

Լեռնային-

Հարթավայրային-նավարկելի



Գանգես - գետ Հնդկաստանում և Բանգլադեշում։ Սկիզբ է առնում Հիմալայներից երկու օժանդակով` Բհագիրաթխի (աջը) և Ալակնանդա(ձախը), հոսում Ինդոս-Գանգեսյան հարթավայրի արևելյան մասով, թափվում Հնդկական օվկիանոսի Բենգալյան ծոցը` Բրահմապուտրայի հետ միասին առաջացնելով վիթխարի դելտա (ավելի քան 80 հազար կմ քառակուսի)։ Երկարությունը շուրջ 2700 կմ. նավարկելի է 1450 կմ (մինչև Հիմալայների ստորոտները)։ Գանգեսի ափին են Իլահաբադ, Վարանասի,Պատնա քաղաքները։ Դելտայում է Կալկաթա ծովային նավահանգիստը։

Անվանման այս ձևը առաջացել է գետին հնդիկների տված Գանգաանվանումից, որը սանսկրիտերեն և ժամանակակից հինդի լեզվով բառացի նշանակում է «գետ»։ Հնդիկները մեծարանքով գետն անվանում են «մայր Գանգա», պաշտում են այն որպես սուրբ գետ (նրանց հավատով գետն ունի կենսատու ուժ). գետի ափերին կան կրոնական ուխտագնացության վայրեր։


Հյուսիսային Դվինա (ռուսերեն` Се́верная Двина́), գետ Ռուսաստանիեվրոպական մասի հյուսիսում, Վոլոգդայի և Արխանգելսկի մարզերում։ Կազմավորվում է Սուխոնա և Յուգ գետերի միախառնումից, թափվում Սպիտակ ծովի Դվինայի խորշը` առաջացնելով դելտա (տարած. շուրջ 900 կմ քառակուսի)։ Երկարությունը 744 կմ է, նավարկելի։ Սուխոնա գետով, Կուբենսկոյե լճով, Շեքսնագետով միացված է Վոլգա-Բալթյան ջրային ուղղուն (Հյուսիս-դվինյան ջրային համակարգ)։ Գետաբերանում Արխանգելսկ քաղաքն է։

Որ պնդումներն են ճիշտ

1.1.3.5

Որն է արեգկին ամեն ամոտ մոլորակը

2.Մերկուրի

Որքան է երկրի հեռավորությունը Արեգակից

150 մլն. կմ

Լրացրեք նախադասություները

1.Երկրին ամենամոտ աստղը Արեգակն է:

2Երկիրն Արեգակի շուրջ մեկ պտույտ  կատարում է մեկ տարվա ընթացքում:

3.Լուսինը երկրի միակ արբանյակն է:

4.թեքություն:

5.միեվնույն կողմն:

Սատուրն կամ Երևակ, արեգակնային համակարգի 6-րդ մոլորակն է, գազային հսկա։ Իր մեծությամբ զիջում է միայն Յուպիտերին։ Հին հայկական աստղագիտությունում անվանվել է Երևակ։ Մոլորակի միջազգային անվանումը տրվել է Հռոմեական Սատուրն աստծո անունից, մոլորակի աստղագիտական նշանն է (♄), որը իրենից ներկայացնում է աստծո մանգաղը։

Սատուրնը գազային հսկա է, մոտ ինը անգամ Երկրից մեծ միջին շառավղով^[9][10]։Արեգակից գտնվում է 9,54 ա.մ. հեռավորության վրա և նրա շուրջը 9,6 կմ/վ արագությամբ պտտվում է 29,46 տարում։ Հասարակածային շառավիղը 60400 կմ է։ Իր առանցքի շուրջ Սատուրնը պտտվում է 10 ժամ 40 րոպե 30 վայրկյանում։ Նման արագ պտույտից մոլորակը «սեղմվում է» բևեռներում։ Դա լավ նկատվում է անգամ աստղադիտակով նայելիս։ Բևեռային շառավիղը 6500 կմ-ով փոքր է հասարակածային շառավղից։ Հասարակածը ուղեծրի հարթությամբ թեքված է 26,70 անկյունով, սա բերում է մոլորակի վրա տարվա եղանակների փոփոխության։

Սատուրնի միջին խտությունը կազմում է 700 կգ/մ³։ Սատուրնը միակ մոլորակն է, որի խտությունը ավելի փոքր է, քան ջրինը։ Չնայած դրան մոլորակի միջին խտությունը գազային մթնոլորտի պատճառով կազմում է 0,69 գ/սմ³։ Մոլորակի խտությունը կազմում է Երկրի խտության մեկ երրորդ մասը, սակայն իր չափերի հաշվին այն ավելին քան 95 անգամ ծանր է Երկրից^[11][12][13]

Սատուրնը կազմված է ջրածնից, ոչ մեծ քանակությամբ հելիումից և գծային էլեմենտներից։ Այն կազմված է նաև փոքր քարե և սառցե միջուկից, որը շրջապատված է մետաղական ջրածնի հաստ շերտով և դրսից` գազային շերտով։ Քամու արագությունը Սատուրնի վրա կարող հասնել 1800 կմ/ժ։ Մթնոլորտումտեղի են ունենում հսկայական փոթորիկներ, որոնք տեսանելի են անգամ Երկրից (աստղադիտակով)։ Սատուրնի մագնիսական դաշտը հասնում է Յուպիտերինին և մեծ է Երկրի մագնիսական դաշտից։ Չնայած Սատուրնի քիմիական կազմի մասին որևէ հստակ տեղեկություն չկա, գիտնականները կարծում են, որ այն նման է Յուպիտերի քիմիական կազմին։ Այն ունի փոքրիկ քարոտ միջուկ, որը շրջապատված է մետաղական ջրածնի շերտով։ Միջուկը նման է Երկրի միջուկին, բայց ավելի խիտ է։ Սրանից վերև հեղուկ ջրածնի և հեղուկ հելիումի ավելի հաստ շերտ է, որին հաջորդում է մի այլ շերտ` կազմված գազային վիճակի ջրածնից և հելիումից, իսկ ամենաբարձր շերտը 1000 կմ բարձրությամբ գազային մթնոլորտ է^[14]։ Միջուկի զանգվածը մոտավորապես 9-22 անգամ մեծ է Երկրի զանգվածից։

Սատուրնը ունի շատ տաք մակերևույթ, որի ջերմությունը հասնում է 117°C, և այն տիեզերք է հաղորդում 2,5 անգամ ավելի շատ էներգիա, քան ստանում է Արեգակից։ Մոլորակը տեսանելի լույսում երևում է խամրած դեղին գույնի նրա մթնոլորտի վերին շերտերում ամոնյակի բյուրեղների առկայության պատճառով։ Ենթադրվում է, որ մոլորակի մագնիսական դաշտը ծագում է նրա միջուկում առկա մետաղական ջրածնի շերտում գոյացող էլեկտրական հոսանքի պատճառով։ Սատուրնի մագնիսական դաշտը մի փոքր ավելի թույլ է քան Երկրինը, և մոտ քսան անգամ թույլ է Յուպիտերինից^[15]։ Սատուրնի արտաքինմթնոլորտը դիտարկելիս թվում է հանգիստ և միատարր, այնուամենայնիվ ժամանակ առ ժամանակ այստեղ հայտնվում են երկարաժամկետ ձևավորումներ։ Մոլորակի վրա քամու արագությունը կարող է հասնել 1800 կմ/ժ-ի, Ավելի արագ քան Յուպիտերի վրա, սակայն զիջում է Նեպտունին^[16]։

Սատուրնը ունի լավ տեսանելի օղակների համակարգ, որը բաղկացած է ինը հիմնական օղակներից և երեք ընդհատվող աղեղներից։ Օղակները հիմնականում կազմված են սառույցից քարե բեկորների հավելումներով։ Այս պահին հայտնի են մոլորակի վաթսուներկու^[17] բնական արբանյակներ, որոնցից 53-ը ունեն պաշտոնական անուններ։ Այստեղ հաշվի չեն առնվում օղակների համակրգում գտնվող հարյուրավոր "լուսնիկները"։ Տիտանը, Սատուրնի ամենամեծ, ևԱրեգակնային համակարգի մեծությամբ երկրորդ արբանյակն է, այն ավելի մեծ է քան Մերկուրի մոլորակը, և միակ Արեգակնային համակարգի արբանյակն է որը պահպանում է խիտ մթնոլորտ^[18]։

Հարդագողի ճանապարհը

Մի ագահ ու հարուստ գյուղացի, որի մարագները լիքն են եղել դարմանով, աչք է դրել անճար պառավի այծերի և ուլերի բաժին դարմանին և գողացել այն: Հրեշտակը գաղտնի ծակել է նրա քթոցի տակը, և հարդը մաս-մաս թափվել է գետնին: Իմանալով այդ մասին՝ պառավն անիծել է ագահ հարուստին: Դեպքը պատահել է Սուրբ Սարգսի պասին: Օդը պայծառ ու տաք է եղել: Հարուստը, խաբվելով օդից, արածելու է ուղարկել իր ոչխարների հոտը: Այդ ժամանակ վրա է հասել Սուրբ Սարգիսն ու այնպիսի փոթորիկ է բարձրացրել, որ կոտորվել է հարուստի ամբողջ հոտը: Սուրբ Սարգսի բարձրացրած այդ փոթորիկը (թիփի) կոչվում է Պառավի ցուրտ, իսկ երկնքում եղած աստղերի մի խումբն էլ՝ Հարդագողի ճանապարհ:

Ստուգում

Նյութեր և մարմիններ

1. Առանձնացրեք ստորև տրված նյութերը և տեղադրեք աղյուսակի համապատասխան սյունակներում`Պղինձ, ջուր, կաթ, նավթ, ոսկի, ապակի, թթվածին, գոլորշի, ջրածին:

պինդ	հեղուկ	գազային
Պղինձ	ջուր	Գոլոշի
Ոսկի	կաթ	Ջրածին
ապակի	նավթ	Թթվածին

2

2. Որոնք են նյութի երեք վիճակները:

Պինդ,հեղուկ,գազային: 2
3. Ինչ նյութեր գիտեք, որ տաքանալիս դառնում են հեղուկ:

Ջուր: 1
4. Որոնք են բնության`
 անկենդան բաղադրիչներըØքար,տերև,ճյուղ:
 կենդանի բաղադրիչներըØԱռյուծ,շուն: 2
5.Անվանեք գործիքներ և սարքեր, որոնք օգտագործում եք տանը
և դպրոցում:Կշեռք,քանոն: 1

8 միավոր